Het fenomeen klokkenluider is bekend door een aantal voorbeelden van mensen die een misstand in de openbaarheid hebben gebracht. Veelal met vervelende gevolgen voor henzelf. De Wet Huis voor Klokkenluiders is een wet die ondersteuning en bescherming biedt aan melders van misstanden. Dat kunnen ook vrijwilligers zijn.
Wat kan gemeld worden?
Een melding moet voldoen aan drie criteria: het moet gaan om een werkgerelateerde misstand, er moet een maatschappelijk belang in het geding zijn en er moet een redelijk vermoeden van een misstand zijn.
Wat is een misstand?
Een misstand is een ernstig probleem waarbij het maatschappelijke belang in het geding is. Het gaat dan bijvoorbeeld om schade aan het milieu, onveilige situaties voor personen, corruptie, grootschalige fraude of het structureel overtreden van de wet. Het is vaak moeilijk in te schatten voor klokkenluiders of een probleem zo ernstig is dat het ook een misstand is. Daarom is het goed als vrijwilligers hun vermoeden kunnen melden. Let op, het gaat dus niet om een persoonlijk conflict van een vrijwilliger met de organisatie.
Welke ondersteuning en bescherming wordt geboden?
Het uitgangspunt van de Wet Huis voor Klokkenluiders is dat werkgevers/bestuurders een medewerker of een vrijwilliger niet mogen benadelen omdat die een misstand meldt. In de Wet Huis voor Klokkenluiders zijn voor de ondersteuning en bescherming van klokkenluiders drie concrete handvatten opgenomen:
- Advies vragen: Wanneer het onduidelijk of er sprake is van een misstand of waar je de misstand moet melden dan kun je het beste gaan praten met een vertrouwenspersoon. De meeste organisaties hebben zo iemand. Verder kun je contact opnemen met de afdeling Advies van het Huis voor Klokkenluiders. Daar kunnen ze je ook verder helpen. Bijvoorbeeld met het vinden van het juiste meldpunt, het beschermen van je eigen positie en het volgen van de (soms ingewikkelde) procedures.
- Melden: In eerste instantie moet je de misstand melden bij de werkgever waar het probleem zich afspeelt. Die organisatie moet het zelf oplossen. Wanneer de werkgever jouw melding niet serieus neemt of niet goed oppakt, zijn er externe instanties waar gemeld kan worden: inspecties en toezichthouders. Waar gemeld moet worden, hangt af van waar de melding over gaat. Voorbeelden hiervoor zijn de Inspectie gezondheidszorg , Nederlandse Voedsel- en Warenautoriteit, inspectie SZW, inspectie leefomgeving en transport, de FIOD, de Autoriteit Financiële Markten (AFM) en de Rijksrecherche.
Pas als ook deze instantie de melding niet goed afhandelt, kun je de afdeling Onderzoek van het Huis voor Klokkenluiders vragen om de misstand te onderzoeken. Het is verstandig om dan eerst advies te vragen bij de afdeling Advies. Zij helpen je bij het indienen van je verzoek.
Ervaar je benadeling doordat je een misstand hebt gemeld bij je werkgever of een externe instantie? Bijvoorbeeld doordat je het vrijwilligerswerk onmogelijk wordt gemaakt? Dan kun je de afdeling Onderzoek vragen om een zogenaamd bejegeningsonderzoek. Dan brengt het Huis voor Klokkenluiders in kaart of je bent benadeeld vanwege je melding. Met de resultaten van dit onafhankelijke onderzoek kun je vervolgens je gelijk aan te geven bij een klachtencommissie, bestuur of rechter. Schakel ook hierbij eerst de afdeling Advies in!
- Interne meldregeling: organisaties met meer dan 50 medewerkers moeten een interne regeling hebben voor het melden van misstanden. Een meldregeling bestaat uit:
- wat er gemeld kan worden;
- voor wie de meldregeling bedoeld is;
- de mededeling dat melder recht heeft op bescherming tegen benadeling, als deze de melding tenminste op de goede manier doet;
- bij welke meldpunten er een melding gedaan kan worden en in welke volgorde;
- wanneer een melder zijn melding extern kan doen;
- de mededeling je vertrouwelijk omgaat met de melding;
- dat de medewerker die een melding wil doen in vertrouwen een adviseur kan raadplegen.
Contactgegevens Huis voor Klokkenluiders:
Algemeen nummer: 088 – 1331000 of info@huisvoorklokkenluiders.nl .
Voor vragen over het melden van misstanden: 0800 - 9015 of mail naar advies@huisvoorklokkenluiders.nl .
Voor vragen van werkgevers: 088 - 1331050 of mail naar: kenniscentrum@huisvoorklokkenluiders.nl .
Meer weten? Lees de brochure ‘Integriteit in de Praktijk: De Meldregeling’ van het Huis voor Klokkenluiders.